21. O Ἀκάθιστος Ὕμνος καὶ οἱ Χαιρετισμοὶ τῆς Θεοτόκου.

Τὸν 7ο αἰ. μ.Χ., ὅταν στὴ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία ἦταν βασιλιὰς ὁ Ἡράκλειος, οἱ Πέρσες, ποὺ ἦταν ἐχθροὶ τῶν Βυζαντινῶν, πῆραν στὴν κατοχή τους ἀπὸ τοὺς Ἁγίους Τόπους τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου μας. Ὁ Ἡράκλειος τότε ὀργάνωσε ἐκστρατεία ἐναντίον τους, προκειμένου ὁ Σταυρὸς νὰ ἐπανέλθει στὸ μέρος ποὺ ἀνῆκε. Πῆρε λοιπὸν πολὺ στρατὸ καὶ ἀφήνοντας τὴν πρωτεύουσα, τὴν Κωνσταντινούπολη, προχώρησε πρὸς τὰ νότια.
Ὅταν τὸ πληροφορήθηκαν αὐτὸ οἱ Ἄβαροι, ἕνας λαὸς ποὺ ζοῦσε στὰ βόρεια σύνορα τῆς Αὐτοκρατορίας, κατευθύνθηκαν πρὸς τὴν Πόλη καὶ ἄρχισαν τὴν πολιορκία της. Ἡ Κωνσταντινούπολη βέβαια εἶχε ἰσχυρὰ τείχη καὶ δὲν ἦταν καθόλου εὔκολο γιὰ ὁποιονδήποτε ἐχθρὸ νὰ τὴν καταλάβει. Ὡστόσο οἱ Ἄβαροι τὴν εἶχαν περικυκλώσει ἀπὸ ξηρὰ καὶ θάλασσα καὶ ἡ θέση τῶν λίγων ὑπερασπιστῶν της γινόταν κάθε μέρα καὶ δυσκολοτερη. 

Jean Chartier, πολιορκία της Κωνσταντινούπολης 15ος αι.
Bibliotheque nationale de France

 Σ΄ αὐτὲς τὶς δύσκολες ὧρες ὁ πατριάρχης Σέργιος περιερχόταν τὰ τείχη, κρατώντας στὰ χέρια του τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν καὶ προσευχόμενος νὰ γλιτώσει τὴν Πόλη ἀπὸ τὸν φοβερὸ κίνδυνο ποὺ τὴν ἀπειλοῦσε. 

Φορητή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνιώτισσας, 
που μετέφεραν οι Σταυροφόροι στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας το 1204.

Ἐνῶ, λοιπόν, τὰ πράγματα γινόταν δύσκολα καθὼς οἱ ἐχθροὶ ἑτοιμάζονταν γιὰ τὴν τελικὴ ἐπίθεση καὶ ὁ Ἡράκλειος ἔλειπε μακριά, μέσα στὸ κατακαλόκαιρο, τὴ νύχτα τῆς 7ης Αυγούστου, σηκώθηκε μεγάλος ἀνεμοστρόβιλος. Τὰ πλοῖα τῶν Ἀβάρων διαλύθηκαν, ἐνῶ οἱ Βυζαντινοὶ περνοῦσαν στὴν ἀντεπίθεση. Ὁ ἐχθρικὸς στρατὸς καὶ στόλος διασκορπίσθηκαν καὶ ἡ Πόλη σώθηκε.

Ἡ κατάληξη αὐτὴ ἀποδόθηκε ἀπὸ τὸν πιστὸ λαὸ τῆς Πόλης στὴ βοήθεια τῆς Παναγιᾶς μας. Ἔτσι, πλῆθος λαοῦ συγκεντρώθηκε στὸν ναὸ τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν καὶ ἔψαλαν τὸν ὕμνο πρὸς τὴν Παναγία, τήν Υπέρμαχο Στρατηγό, ποὺ τοὺς ἔσωσε ἀπὸ τὸν κίνδυνο. Καθὼς ὁ ὕμνος αὐτός, γνωστὸς ἀπὸ παλιότερα στοὺς χριστιανούς, στὴν περίπτωση αὐτὴ ψάλθηκε μὲ ὄρθιους ὅλους τούς πιστούς, πρὸς τιμὴ τῆς Θεοτόκου, ὀνομάστηκε Ακαθιστος Ὕμνος.

Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος ἀποτελεῖται ἀπό 24 Οἴκους (στροφές), ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἀρχίζει μὲ ἕνα γράμμα τῆς ἀλφαβήτου. Οἱ δώδεκα εἶναι ἐκτενεῖς καὶ ὁ καθένας καταλήγει μὲ τὸ ἐφύμνιο Χαῖρε Νύμφη ἀνύμφευτε· οἱ ἄλλοι δώδεκα εἶναι σύντομοι καὶ ὁ καθένας καταλήγει μὲ τὸ ἐφύμνιο Ἀλληλούια. Ἐπειδὴ ὁ κάθε Οἴκος τῆς πρώτης δωδεκάδας ἀρχίζει μὲ τὴ λέξη Χαιρε, τὸ σύνολο τῆς ἐκκλησιαστικῆς αὐτῆς ἀκολουθίας, ποὺ ἀπευθύνεται στὴν Παναγία μας, ὀνομάζεται Χαιρετισμοί της Θεοτόκου. Τὸ σύνολο τῶν στίχων ποὺ ἀκούγονται ἀποτελοῦν μία ὑπέροχη ποιητικὴ δημιουργία, τῆς ὁποίας ὁ δημιουργὸς εἶναι ἄγνωστος, ἀλλὰ σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση τῆς Ἐκλησίας ἀποδίδεται στὸν Ρωμανὸ τὸν Μελωδό. Μία εἰκόνα τῶν Χαιρετισμῶν φυλάσσεται σήμερα στὴν Ι.Μ. Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὅρους.

Η Παναγία του Ακαθίστου στην Ιερά Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους.

Οἱ Χαιρετισμοί, ὅπως τοὺς λέει ὁ λαός μας, ψάλλονται στοὺς ὀρθόδοξους ναοὺς τὸ ἀπόγευμα τῆς Παρασκευῆς τῶν πρώτων 5 ἑβδομάδων τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς. Τὶς 4 πρῶτες Παρασκευὲς ψάλλονται ἀπὸ 6 Οἶκοι κάθε φορᾶ (αὐτὲς ὀνομάζονται Στάσεις) καὶ τὴν 5η Παρασκευή ψάλλεται ὅλος ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος (καὶ οἱ 24 Οἶκοι). Ὁ ὕμνος αὐτὸς ἐντάσσεται στὴν ἀκολουθία τῆς Ἐκκλησίας ποὺ ὀνομάζεται Μικρό Ἀπόδειπνο καὶ στὰ μοναστήρια διαβάζεται κάθε μέρα κι ὄχι μόνο τὴ Μεγάλη Σαρακοστή.